B.K.K. Kültür ve Sanat Çalışma Grubu Tarafından Hazırlanan Uygulama Planı
KONU:
Yukarı pazarın canlandırılmasıdır.
GİRİŞ:
Kültür ve Sanat Çalışma Grubu Kent konseyi çalışma grupları içinde seçimlerini ilk olarak gerçekleştiren ve çalışmalarına başlayan gruptur. Ön görüşmeleri Yürütme Kurulunca yapılan ve kendilerine teklif edilen “Yukarı Pazar”ın canlandırılmasıyla ilgili öneri, çalışma grubunca oy birliği ile kabul edip öncelik verilerek konu üzerine odaklanılmıştır.
Konunun ayrıntılarına ulaşmak üzere çalışma grubu içinden araştırma yapacak bir gönüllü gurubu belirlenmiştir: …………………………………………………… dan oluşan gönüllü grubuna Belediye Meclis Üyesi Nahide Yeşilyurt ve Yürütme Kurulu Üyesi, Çeşmedamı Muhtarı Murat Karagöz destek vermiştir.
Ayrıntılar üzerinde araştırma yapılmış, mevcut Yukarı Pazar esnafı üzerinde eğilim belirlemek üzere anket çalışması düzenlenmiştir.
6 Şubat 2015 günü yapılan Burdur Kent Konseyi I. Olağan Kongresi’nde Çalışma sonuçları değerlendirilmiş ve oylama sonucu bir karşı oya karşılık, oy çokluğuyla uygulama planı kabul edilmiştir.
AMAÇ:
Yukarı pazarda geçmişin tarihi dokusunu ve kültürel varlıklarını koruyarak, sanat eserleri ile el sanatlarının üretilip sergilendiği ve her türlü yöresel ürünün pazarlandığı bir Burdur vitrini oluşturmaktır.
GEREKÇE:
Bilindiği gibi Yukarı Pazar gün geçtikçe masum bir sessizliğe bürünmektedir…
Söz konusu alan, yüzyılların tarih, kültür, sanat kokan sokaklarıyla orası bir büyük çarşı ve eskilerin tabiriyle de bir “Alan Pazarı”dır.
Orası şimdi mevcut haliyle bir SİT Alanıdır. Yani bir tarihtir orası.
Kaynaklar çarşının tarihini şöyle belirtiyor: 1071’den sonra Burdur iline yerleşen ilk topluluk Kınalı aşiretidir.
Yukarı Pazarın “Alan Pazarı” ismiyle anılan hali ise, 1300 yılında Ulu Cami’nin inşasından hemen sonraya rastlamaktadır. Böylece alan, bir ticaret merkezi olma özelliğine kavuşarak yüzyıllarca bu işlevini sürdürmüştür. Dokumacılık, halıcılık, kilimcilik, yağcılık, demircilik, semercilik faaliyetleriyle 19. Yüzyıla kadar 500’e yakın yapısıyla Alan pazarı canlılığını korumuştur.
Yaklaşık 800 yıl süren tarihsel geçmişinde, Şahkulu isyanı, Katırcıoğlu ayaklanması, Burdur Beyleri ve Ağalarının fetret çatışmaları, Gazi Ahmet eşkıyalığı gibi olayların yanı sıra irili ufaklı bir çok yangın, depremle sarsılmasına rağmen Alan Pazarı canlılığından hiçbir şey kaybetmemiştir.
Ancak 1914 depremi ve sonrasında çıkan yangın ile bu bölgede 300’e yakın bine harap olmuş ve bundan sonra ticaret eski canlılığına kavuşamamıştır. 1914 büyük depreminde kentte birçok bina ile birlikte yıkılan Ulu Camii; 1919 yılında halk ve hükümet işbirliğinde yeniden yapılmış, 1936 yılında da Kahyaoğlu Hacı Ali Demir tarafından saat kulesi inşa edilmiştir. Böylelikle ticaret yeniden canlanmaya başlamış, ancak gene de 1936’da demiryolunun ve istasyon binasının yapılması, istasyon caddesinin açılması, Cumhuriyet Meydanı ve Gazi Caddesi’nin devreye girerek yeni ticari alanların meydana gelmesiyle ilginin yukarı çarşıdan buralara kaymasına yol açmıştır.
Süreç içinde şehir pazarının aşağıya taşınması sonucu Yukarı Pazar giderek sessizliğe bürünmüştür. Halı sarayının yapılması daha sonra Belediye Binasının halı sarayına taşınması, çarşı içindeki restorasyon çalışmaları tek başına pazarın canlanmasında yeterli olamamıştır.
Yakın zamanda kısmen yapılan bu restorasyon çalışmaları istenilen sonucu vermekten ne yazık ki uzak kalmıştır.
KAPSAM:
Ulucami ve Belediye çevresinden başlamak üzere Gazi caddesine kadar inen SİT alanıdır
Uzunçarşı, Eski Demirciler sokak, Eski Şehir Kulübünün önünden geçen sokak, Deveciler sokak, Yorgancıların bulunduğu sokak ve diğerlerinde, başta vakıflara olmak üzere Belediyeye, Esnaf Odalarına ve Özel mülkiyete ait bulunan boş bulunan dükkanlardır.
TESPİT VE DEĞERLENDİRME:
Burdur Kent Konseyi Kültür ve Sanat Çalışma Grubu’nun “Yukarı Pazar’ın canlandırılması çalışmasına” ışık tutacak 13 anket sorusu belirlenmiş ve Yukarı Pazar’da satış yapan yaklaşık 100 kişiyle yüz yüze yapılan görüşmelerde soruların karşılıkları alınmıştır. Buna göre;
1- Sokaklar araç trafiğine kapatılsın mı sorusuna;
a) Kapatılsın diyenler 48 kişi,
b) Kapatılmasın diyenler 46 kişidir.
2- Yukarı Pazara ulaşımın kolaylaşması için ne gibi önerileriniz vardır sorusuna;
a) Yürüyen merdiven olsun diyenler 36 kişi,
b) Yeni yollar ve meydanlar açılsın, yeni yol levhaları konsun diyenler 18 kişi,
c) Belediye Hizmet Binasının doğu yönündeki boşluğun otopark ve pazaryeri olarak değerlendirilmesi diyenler12 kişi,
d) Aynen kalsın diyenler 5 kişi,
e) Asansör konularak ulaşım kolaylaşsın diyen 1 kişidir.
3- Sokaklar ağaçlandırılsın mı sorusuna
a) Ağaçlandırılsın diyenler 63 kişi,
b) Ağaçlandırılmasın diyenler 23 kişidir.
4- Sokakların üstü örtülsün mü sorusuna;
a) Örtülsün diyenler 83 kişi,
b) Örtülmesin diyenler 11 kişidir.
5- Sokaklar ve dükkanlar restore edilsin mi sorusuna;
a) Aslına uygun bir şekilde yenilensin diyenler 57 kişi,
b) Olduğu gibi kalsın diyenler 32 kişidir.
6- Yukarı Pazardaki yıpranmış ve terk edilmiş binaların kamulaştırılmasına taraftar mısınız sorusuna;
a) Taraftarım diyenler 76 kişi,
b) Taraftar değilim diyenler 16 kişidir.
7- Cuma Pazarı hangi sokaklarda kurulsun seçeneksiz soruya;
a) Yerinde kalsın diyenler 32 kişi,
b) Ulu Cami civarına gelsin diyenler 28 kişi,
c) Uzun Çarşıda kurulsun diyenler 22 kişi,
d) Şeker Meydanına gitsin diyen 1 kişidir
8- Sokağınızda hangi etkinliğin yapılmasını istiyorsunuz sorusuna;
a) El sanatları ve halk eğitim kursları yapılsın diyenler 48 kişi,
b) Müzik ve folklor etkinlikleri diyenler 19 kişi,
c) Kültür sanatla ilgili dernek çalışmaları diyenler 12 kişi,
d) Resim, Heykel; Plastik sanat çalışması diyenler 7 kişi,
e) Hepsi diyenler 16 kişi,
f) Hiçbiri diyenler 4 kişidir.
9- Eski Şehir Kulübü nasıl canlandırılsın sorusuna;
a) Sürekli sergi ve toplantı salonu olarak kullanılsın diyenler 55 kişi,
b) Esnaf ve sanatçıların toplanabileceği bir yer olsun diyenler 28 kişi,
c) Lokanta/restoran olsun diyenler 9 kişidir.
10- Uzun Çarşının ”yöresel Ürünler Pazarı” olarak düzenlenmesi uygun olur mu sorusuna;
a) Olabilir diyen 83 kişi,
b) Olmaz diyen 15 kişidir.
11- Belediye hizmet birimlerinin başka yere taşınması Yukarı Pazarı etkiler mi sorusuna;
a) Etkiler diyenler 80 kişi,
b) Etkilemez diyenler 7 kişidir.
12- Yukarı Pazara başka kamu kurumları taşınsın mı sorusuna;
a) Evet diyenler 62 kişi,
b) Hayır diyenler 5 kişidir.
13- Deneklere kendi görüşlerinin sorulduğu son seçenekte;
a) Eski Şehir kulübünün her ne şekilde ve ne amaçla olursa olsun işletmeye açılarak insanların oraya giriş çıkışlarının sağlanması istenmiştir.
b) Uzun yıllardır boş kalan ve hatta çürümeye terkedilmiş görünen dükkan ve işyerlerinin kullanıma açılması, gerekirse bu dükkanların Belediye, İl Özel İdaresi’nce kiralanarak ilgi duyan dernek ve vakıflara tahsis edilmesi ifade edilmiştir,
c) Yıllardır boş duran Eski Ziraat bankası binasının kısa zamanda kullanıma açılması istenmiştir,
İLGİ GRUPLARI VE KATILIM:
Yukarı Pazar’ın canlandırılması olgusu takdir edileceği gibi tek başına Belediyenin ya da herhangi bir kurumun ilgisi ve gayretiyle gerçekleştirilemez. Başta tüm hemşehriler olarak ilgi duymak ve aşağıda sayılan kurum ve kuruluşların ilgi ve katılımını sağlamak noktasında teşvik edici ve destekleyici olmak başarının başlıca anahtarı olacaktır.
Sorumluluğu olan ilgi ve katılım grupları şöyle belirlenmiştir:
-Belediye
-Özel İdare
– Esnaf ve Sanatkarlar birliği ve Kooperatifi
-Harita Mühendisleri Odası
-İnşaat Mühendisleri Odası
-Mimar Mühendisler Odası
-Halk Eğitim Müdürlüğü
-Kültür ve Turizm Müdürlüğü
-Gençlik Spor Müdürlüğü
-Plastik Sanat Gönüllüleri Derneği
-Burdur Folklor Araştırma Derneği
-Fakir Baykurt Derneği
-Mermerciler Derneği
-Çarşı sakinleri; Pazar esnafı (Dernekleşmeleri halinde dernekleri)
-Konu ilgilileri
EYLEM PLANI:
Kısa –orta –uzun vadeli hedefler:
1- Yukarı pazara çıkan ve çarşı içinde bir kısım yolların araç trafiğine kapatılması,
2- Yukarı pazarın ulaşımının kolaylaşması ve ilgi çekmesi bakımından Örneğin Ziraat bankasının sağındaki veya solundaki sokaklardan birine yürüyen bant ve merdiven yapılması,
3- Doğu-Batı istikametinde sürekli güneş alan yollarda bir tür kapalı çarşı görüntüsü verecek şekilde sağlı sollu ağaç dikilmesi, ya da yazın güneşten, kışın yağıştan koruyacak profil demirler üzerine yol boyunca uzanan örtü sistemi yapılması.
4- Restorasyon çalışmalarının sürdürülmesi,
5- Bazı binaların kamulaştırılması,
6- Cuma pazarı sadece köylü pazarı haline getirilmesi,
7- Ulu Cami avlusunda güvercinlerin uçuşmasının sağlanması,
8- Bazı sokakların ihtisas sokaklarına dönüşmesidir.
Örneğin;
a) Uzun çarşı yöresel ürünler çarşısı olabilir; Büğdüz halılarının, Kökez yoğurdunun, İnsuyu fasulyesinin, Yassıgüme kuru üzümünün, pekmezinin, Dirmil balının, haşhaşın, tarhananın, bulgurun, eriştenin, cevizin, erik kurusunun, dut kurusunun, kısacası köylerimizde ne üretiliyorsa bu çarşıda pazarlanması ile şehrin merkezinde bir Afyon Uzun çarşı örneğini canlandırılabilir. Esnaf ve Sanatkarlar Odası birliği burada bir lokomotif görevi üstlenebilir.
b) Bir sokak el sanatları üretim ve pazarlanması yanı sıra Halk eğitim kurslarının da verildiği ortam yaratılabilir. Dükkanların kiralanmasında İl Özel idaresi öncülük yapabilir.
c) Bir başka sokakta kültür ve sanatla ilgili faaliyetlerin yapılmasına imkan sağlanabilir. Yani müzik aletleri yapımı, folklor çalışmaları, plastik sanat faaliyetleri… Bazı derneklerin kültür ve sanat faaliyetlerinin sergilendiği, ürettikleri el sanatları ürünlerinin satışa sunulduğu mekanlar belediye ve/veya İl Özel İdaresi tarafından kiralanan dükkanlarda sergilenebilir. Böylece sübvanse edilmiş bedellerle ilgili derneklere kiraya verilmesi teşvik edici olacak ve pazara ayrı bir heyecan ve canlılık kazandıracaktır. Bu dernekler arasında Burdur Müzik ve Folklor Derneği, Fakir Baykurt Derneği, Plastik Sanat Gönüllüleri Derneği, Burdur Araştırmacı Yazarlar ve Şairler Derneği, Burdur Kültür ve Turizm Derneği, Burdur Kültür ve Turizm Kalkınma Derneği, Teke Yöresi ve Türkmenler Derneği ve başkaları sayılabilir.
9- Eski Şehir Kulübü sürekli sergi, gösteri ve toplantı salonu olarak faaliyete geçirilmesi,
10- Halen kullanılmayan eski Ziraat bankası binası Kent Konseyi ve derneklere tahsis edilmesi,
11- Yukarı Pazar esnafı dernekleşerek sık sık değişik amaçlı ilgi çeken festivaller düzenlemesi beklenir.
12- Sit alanı kapsamı içinde ve fakat kültürel dokuya uymayan bölgelerin sit kapsamından çıkarılmasına yönelik girişim yapılması ve dokuya ve ihtiyaca uygun yeniden yapılanmanın imkanları araştırılabilir.
13- İmalata yönelik olmak üzere şekerciler sokağının canlandırılması,
14- Alan Pazarının prestij ürünü Alaca dokumalarının bir tarihi binada dokunup orada pazarlanması ilgi çekici olur.
15- Şehrin girişine konan büyük bir panoda örneğin, “Burdur’a Hoş geldiniz, Müzemizi ve Yukarı Pazarımızı görmeden geçmeyiniz” ilanı yapılabilir. Çünkü Türkiye’nin sayılı müzelerinden olan Burdur Müzesi’nin konumu itibarıyla Yukarı Pazar ve Burdur Müze’si birlikteliği bir yerli-yabancı turizm sinerjisi oluşturacaktır.
16- Ayrıca Doğal Taş ve Maden Derneği kendi imkanlarıyla ve bir sanatçı eliyle mermerden üretilmiş Sagalasos, Kremna, Kibirya, Balbura, Sia, gibi antik kentlerde çıkarılan heykellerin minyatürleri, Hacılar gibi neolitik çağlara uzanan kap kacakların benzerleri, değişik vazo, küllük, ve benzeri görsel eserleri sergileyerek hem kendini bu yönle de ifade ederken hem de turistlerin ilgi odağı olacağı düşünülür. Nevşehir örneğinde olduğu gibi.
İşte Kültür ve Sanat Çalışma Grubumuzun bir “uygulama planı” olarak sunduğu bu çalışma, Yukarı Pazarın hem kültürel ve sanatsal hem yöresel ürünlerin sergilenip tanıtıldığı ve pazarlandığı bir merkez haline getirmek hem ilimize karşı bir tarihsel görev, hem ilimizin tanıtımında ve ekonomik gelişiminde önemli bir etken olarak düşünülmüş, takdirlerinize sunulmuştur.
YÜRÜTME STRATEJİLERİ:
A) Sorumluluk alanlarının belirlenmesi:
a- Sanatçılar sokağı- Belediye
b- Halk eğitim kursları ve el sanatları pazarı – İl Özel İdare
c- Doğal ve yöresel ürün pazarı – Esnaf Odaları Birliği
B) İşbirliği yöntemi:
Belediye, Özel İdare, Esnaf Odaları ve Kent Konseyi olarak hedeflere ulaşmada üstlenilen çalışmaların belirlenmesi ve belli aralıklarla bir araya gelinmek suretiyle tüm ortakların performanslarının en verimli halde tutulması imkanlarının araştırılması.
SONUÇ:
Yukarı pazarın hem kültürel ve sanatsal, hem yöresel ürünlerin sergilenip tanıtıldığı ve pazarlandığı bir merkez haline getirmek hem ilimize karşı bir tarihsel görev, hem ilimizin tanıtımında, ekonomik gelişiminde önemli bir etken olarak düşünülmüştür.
Burdur Kent Konseyi Kültür ve Sanat Çalışma Grubu adına: 9 Şubat 2015
Yazman Kültür ve Sanat Çalışma GrubuBaşkanı Sevilay ARSLAN Ahmet Ali BİLGEN
